Верш Галерэя тытанаў
Пралог
Адам з Вікенціем, паэты…
Францішак з полацкага краю…
Я вершаваныя партрэты
тытанаў даўніны ствараю.
Пішу Кірылу, Ефрасінню…
Пішу Тадэвуша ў палоне…
Пішу партрэты – і краіны
ў партрэтах паўстае былое…
Унучка Усяслава
У гонар першай беларускай асветніцы Ефрасінні Полацкай
Ад дзеда – князя Усяслава –
яна пераняла духоўнасць.
Жыццё яе – узор яскравы
жыцця, якое кнігі поўняць.
Манаства, полацкай Сафіі
князёўна адчувала блізкасць,
у манастыр пайшла – і кнігі
ў саборы стала перапісваць.
Царкву па ініцыятыве
манахіні пабудавалі,
дзе летапіс пад залатымі
яна напіша купаламі.
У Спаскай летапіс пісаўся…
Крыж вырабляўся майстрам Богшам…
Спраў Ефрасінніных нізацца
Гасподзь каралям дапамог Сам.
Табой, унучка Чарадзея,
тваёю справай ганаруся!
Ты пачынаеш галерэю
асветнікаў у Беларусі!
Табе, унучка Усяслава,
радкі паэты прысвяцілі!
Тваё жыццё – узор яскравы
жыцця, якое поўняць кнігі!
Епіскап Тураўскі
У гонар “беларускага Іаана Залатавуста” Кірылы Тураўскага
Сярод асветнікаў адметных
сярэднявечнае пары –
залатавусны прапаведнік
залатакупальнай царквы.
Ён адукацыю ад грэкаў
пры княжым атрымаў двары.
Казанняў – цудадзейных лекаў
для душ – нямала ён стварыў.
Трымаў бібліятэку ў вежы
епіскап Тураўскі Кірыл.
Нямала яркіх прытчаў – ежы
для роздуму – Кірыл стварыў.
Эпохі прадстаўнік яскравы
і творца з яркасцю зары,
нямала пропаведзяў – стравы
для сэрца – Тураўскі стварыў.
І прапаведніцтвам займацца
Кірыла наш не праміне.
Натоўпу прытчы красамоўца
чытаў – нібыта звон звінеў.
Так, місіі манахаў медных,
так прапаведаваў, як вы,
залатавусны прапаведнік
залатакупальнай царквы.
Пражская друкарня
Да 500-годдзя з часу выдання Ф. Скарынам Бібліі ў Празе
Няпроста надта – выдаць кнігу:
патрэбны значныя выдаткі,
патрэбна, каб расла паціху
гара з манетак мецэнацкіх.
Станкі, папера – дарагія.
Шрыфты не танныя ды фарбы.
Хто грошы выдзеліць такія,
каб са станком першадрукар быў?
Скарыну мецэнаты Онкаў,
Астрожскі, Бабіч падтрымалі –
і вось, старонку за старонкай,
ствараюць Біблію ў друкарні.
У Празе Біблію друкуюць,
ды не на канфесійнай мове,
не традыцыйную – другую
ствараюць тут для вас, панове.
На беларускай – той, якую
люд паспаліты разумее, –
у Празе Біблію друкуюць
для ўсіх вас, хто чытаць умее.
Пайшлі на пражскую друкарню
нядарма значныя выдаткі,
бо ў кніг гару ператвараюць
гару з манетак мецэнацкіх.
Кіроўца Рэфармацыі
Памяці выдатнага дзеяча беларускай Рэфармацыі Сымона Буднага
Для роздуму чытанне – страва
вялікая, як шар гарбузны.
Працягвае Скарыны справу
ў Нясвіжы рэфарматар Будны.
У хрысціянстве праціскацца
прыйшла часіна плыні новай –
вучыў пісьменнік пратэстантаў,
на шлях рэформаў накіроўваў.
У вузкім пратэстанцкім коле
настаўніка гучала слова.
Урокі ў кальвінісцкай школе –
для “Катэхізіса” аснова.
Друкарні ў Лоску ды ў Заслаўі
жывуць не толькі для эліты –
ствараюць кніжкі, каб спазнаў іх,
таннейшыя, люд паспаліты.
Ствараюць для шырокіх колаў –
не толькі дзеля вузкіх колцаў.
І льецца са старонак голас
іх – Рэфармацыі кіроўцаў.
Расце друкарства ды дужэе,
бы ў агародзе шар гарбузны:
Францішка справу прадаўжае
ў Заслаўі рэфарматар Будны.
Кніга Сімяона
Памяці выдатнага паэта і асветніка XVII ст. Сімяона Полацкага
Клабук, нібы вянок лаўровы,
на творцы з яркасцю ракеты.
У “Вертаград шматкаляровы”
ўвайшлі царкоўныя легенды.
Змест як духоўны, так і свецкі
ў “Шматколернага вертаграда”:
геаграфічныя тут звесткі
і гістарычныя таксама.
На ідэальнага манарха
тут погляды ды анекдоты
(а анекдоты ад манаха
рассмешаць і плаксівых роты!).
“Шматкаляровы” выкрывае
паклёпніцтва, распусту, зайздрасць…
Заган дуброва векавая,
цябе ён агаляе зараз!
Карысная для некаторых
ты, кніжка Сімяона твораў:
мастацкія манаха творы –
“сардэчкі” – выпраўляюць нораў.
Клабук – нібы вянок лаўровы.
Паэт – ярчэй за сонца захад.
У “Вертаград шматкаляровы”
паэзія ўвайшла манаха.
Шынель на піках
Памяці начальніка паўстання 1794 г. Тадэвуша Касцюшкі
10 кастрычніка 1794 г., пасля паражэння паўстанцаў у бітве пад Мацяёвіцамі, Касцюшка быў узяты ў палон.
Касцюшка церпіць паражэнне –
задралі ферзенцы насы.
Паўстанцы гінуць пад ружэйны –
для рускіх пераможны – зык…
Казак пытае: “Ты – Касцюшка?”
Касцюшка шэпча: “Так. Вады…” –
ды думае: “Вады б кадушку –
і смагу праганю тады…”
Кладуць Касцюшку на фурманку.
Фурманку трэсці пачало.
“Пад вухам дошка ў колер маку
афарбаваная – чаго?”
Бо галава аб дошку б’ецца.
Казак: “І вораг – чалавек.
На шынялі на мяккім месца
і тулаву, і галаве”…
На шынялі ляжыць палонны.
Шынель – на піках казакоў.
У небе, восеньскім, халодным,
крык жураўліных касякоў.
Крык жораваў – аб паражэнні –
нібыта душ палеглых крык,
што вылецелі пад ружэйны –
для рускіх пераможны – зык.
Працэс
Памяці выдатнага паэта, аднаго з заснавальнікаў таварыства філаматаў Адама Міцкевіча
Пасля следства па справе філарэтаў Адам Міцкевіч быў высланы ў Расію.
Ты насустрач выгнанніка долі
едзеш, бо філамат, філарэт,
на Расію дарогі раздолле
акрапляеш слязамі, паэт…
Куляй выбегшы з дула карэты
і трымаючы кол у руцэ,
Навасільцаў граміць філарэтаў –
і над імі дубінай працэс.
Разгуляўся сенатар – мяцеліць
прамяністых у сілы ва ўсе.
І сярод ахвяр следства Міцкевіч
пад дубінай у камеру сеў.
І Міцкевіч маўчыць: не з турмою
аб асвеце сялян гутарыць.
У суполцы ягоную ролю
заніжаюць, як могуць, сябры.
“Філарэтаў дубінай асілю!” –
разяўляе сенатар свой рот.
Высылаюць Адама ў Расію.
Высылаюць паэта на ўсход.
Філарэтаў сенатар адолеў.
Прамяністых сенатар разбіў.
На Расію дарогі раздолле
ты слязамі, Адам, акрапіў.
За кратамі
Памяці выдатнага паэта і камедыёграфа XIX ст.
Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча
У 1864-1865 гг. Дунін-Марцінкевіч сядзеў у менскай турме.
За кратамі ён панікае.
Як быў бы Марцінкевіч рады,
каб на хвілінку пазнікалі
турма, і камера, і краты!
За кратамі свае малюнкі.
За кратамі свая карціна.
За кратамі – Няміга. Людзі
спяшаюцца па ёй на рынак.
Спяшаюцца адны ў галёшах,
другія – у абутку голым.
А на гары, над рынкам, плошча
з палацам, цэрквамі, касцёлам.
У храмах тых – абедні, месы.
Ля храмаў – лужыны ды лісце.
На плошчы – і тэатр, дзе п’есы
Вінцэнта ставілі калісьці,
Дзе Марцінкевіч у спектаклях
іграў, акцёр-камедыёграф.
І перад ім карціна з даляў
жыцця мільгнула метэорам.
Карціна ў памяці мільгнула,
дзе не ў турме ён, а ў тэатры, –
і пазнікалі на мінуту
турма, і камера, і краты.
(1 votes, average: 5,00 out of 5)