Верш Тры смерцi Джона Дона
ТРЫ СМЕРЦI ДЖОНА ДОНА
Агiдны верасень чарнiлам лег на Лондан,
I Тэмзу брудную бярэ ў палон турма.
Прыцiхла Англiя, бо ненаедны кондар
Балюе ў горадзе. Той трупажэр – чума!
Смуродзiць Лондан, нiбы аганiчны одр,
I, вылупляючыся ў поскудную столь,
Штодня ўдыхае прагна моташлiвы водар
Быльнегу дзёртага спалоханы кароль,
Глядзiць у вокны, як са шчылiн лезе фронда
Чумнога кондара са сквапнасцю гаргон;
З усiх званiц звiнiць дакучлiвае ронда,
Бы лiхаманка сатрасае кожны звон:
– Джон Дон! Джон Дон!
На кожнай ростанi ванiтавае мора
Паўзе са сметнiкаў, i горка пахне жоўць,
Ды пацукi разносяць пошасны паморак,
На гагавiцах ершачы льсняную поўсць.
Стамiўся Лондан, цалкам вытхнуўся ад зморы,
Бо смерць выходзiць на пленэр, што касiнер,
Але забыўся ўжо счынiць на клямкi створак
Сваёй пячы паўсонны пекар Фарынер.
Кароль пiльнуе, як вiднееца пагорак,
З якога чырвань напаўзае на балкон,
I водблiск полымя захлiствае надворак,
Падобны колерам на медны халцэдон.
– Джон Дон! Джон Дон!
Чумную язву язва большага памера
Здзiмае спрэс, узняўшы дымавы вiхор,
I глушыць бабiна iстэрыка лорд-мэра
Мышыных вiскатаў перадсмяротны хор.
“Якая брыдкая, плебейская манера, –
Скрывiўся Сцюарт, – перад чэляддзю стагнаць!
Альбо высокi род не болей, чым хiмера?..”
Глядзеўся твар пажару ў тэмзавую гладзь,
А хэўра чэрнi бегла спрытна, як вiвера,
Якой у горла мецiў егерскi ражон.
Сляпы сабор святога Паўла – сiмвал веры –
На грудзе высiўся, падобны на данжон.
– Джон Дон! Джон Дон!
У гармiдару скавытальнага бедламу,
У крыптах мураваных, не каштоўней тлей,
Храпелi летаргiчна пад скляпеннем храма
Шкiлеты ссохлыя саксонскiх каралей,
Што i ў жыццi сваiм былi смуродней хламу.
Са столi важкая звiсала жырандоль,
Ды воску сальнага расплаўленыя плямы
Iхорам пэцкалi закураную столь,
Наскрозь прапахлую хлуснёй i фiмiямам
I разалгалаю малiтвай да мадонн…
Але стаяў старчма каля алтарнай брамы,
Пад мармуровым слябам, нiбы пад iльдом,
Джон Дон! Джон Дон!
Плябан пахаблiвы i дабрадзейны вiсус,
Язычнiк, ернiк, англiканiн, каталiк,
Ён ерэтычна абвяшчаў, што згiнуў Iсус
Не для таго, каб падзяляць чароўны лiк,
Бо кроў Хрыста сабой абмыла рэчаiснасць.
Ягоны кожны вершаваны экззэрсiс
Вырыгваў даўкую аскомiстасць мелiсы
Ў спякотных похвiшчах самотных абатыс.
I ў сваiх казанях з уедлiвасцю лiса
Ўтлумачваў пастве гэты ветлiвы пiжон,
Што не бывае для жанчын цудоўней плiсу,
Чым цела мужа. О, спакуснiк, селадон
Джон Дон! Джон Дон!
Агонь шугаў, i ў цесным чэраве сабора
Вар’яцкi Лондан на агнi лямантаваў:
“Паўстань, Джон Дон, з труны, здымi з вачнiц паўшоры,
Як ты заўсёды нашы душы ратаваў!”
На спарахнелых закамар’ях тлелi хоры,
А херувiмы, пазлятаўшыся з-за хмар,
Глыналi запахi гарэлага iхору,
Цякучага праз усе шчылiны ў алтар.
Шалела полымя, як серны дождж Гаморы,
I раптам трэснуў сляб, i пеклу наўздагон
Ступiў мярцвяк з труны, успыхнуўшы, што порах,
I крочыў факелам у злы Армагедон!
“Джон Дон! Джон Дон!
Навошта ты прыйшоў сюды дарогай сметнай, –
Прамовiў твар, вянчаны цернавым вянцом,
На раздарожжы памiж раем, апраметнай
I затуманеным загадкавым чыстцом, –
Калi пажар клякоча неўтаймоўнай Этнай?
Твой лёс – быць там: сярод вiхуры i агню,
Як у свой час парою старазапаветнай
Былi з народам святары дзень ада дню.
Ты ж спакушаў прыхiльнiц формаю санетнай,
Iх уганяўшы ў пералюб, як Абадон,
А зараз кiдаешся з просьбай несусветнай
Ты да маiх рамён, шкадуючы: “Пардон!” –
Джон Дон! Джон Дон”…
“Так, мой Спадар!” – як быццам роўнаму калеге,
Паэт адказваў на асуджэння наўпрост. –
“Я сапраўды быў сачыняльнiкам элегiй,
Я насамрэч быў ветрагон i шалахвост,
Я безумоўна дамам купы аквiлегiй
Дарыў багата, каб, нячулыя, яны
Пажадна зведалi ад альфы да амегi
Кахання плоцевага слодыч навiны,
Калi мой вытрыск прагна, роўна печанегi,
Цек у вантробы, што на паляваннi гон!
I ў ложку цалкам выкупляў усе агрэхi
Iх страсны шэпт, бы мiлагучны рыгадон:
– Джон Дон! Джон Дон!
За захапленне, што было смачней малiны,
Мяне не трэба накараць анi на грош,
Бо сам ты марыў аб Марыi Магдалiны,
I гэта слушна! Дык не слухайся святош:
Свой кругагляд яны табе ўкладуць аслiны
Так, што ў пустэльню абярнецца белы свет.
Але ж ты бачыш, як яны глынаюць слiны,
Калi натрапяць на зацягнуты гарсэт”.
“Не распускай свой хвост, нiбыта ўсе паўлiны,
Бо памiж намi, што мяжа, ляжыць кардон,
А ты сябе паводзiш, роўна князь былiнны,
Дафiн французскi альбо iтальянскi дон,
Джон Дон, Джон Дон!”
“На тое маю права, мой любiмы Ойча,
I хай мяне не судзiць боскi трыбунал,
Бо я памер ушчэнт, бясконца, ажно тройчы,
А ты ў жыццi ўсяго адзiны раз сканаў.
Я самавольна ўпершыню заплюшчыў вочы,
Калi сябе ў радняны саван абгарнуў,
Каб майстра-скульптара пявучы малаточак
У мармуры мой статуй выбiць рызыкнуў –
Цiкава мне было дазнацца перад ноччу,
Якiм мяне пабачыць у труне Ландон!”
“У смерцi першай толькi твой парыў, сыночак,
Свавольнiк дзерзкi, наравiсты, як бурдон,
Джон Дон! Джон Дон!”
“Так, не спрачаюся, аднак жа iншых сконаў
Я, Божа мiлы, не выпрошваў у цябе.
Замест сваiх пяшчотных ласак незлiчоных
Ты дараваў мне смерць у здзеках i бажбе.
Я тры гады ствараў паклоны пры iконах,
Пакутваючы ў курчах кожны чорны дзень,
Але паставiўся з пагардай да паклонаў
Ты абыякава. Мо сэрца, што крэмень
Завостраны, гняздзiцца глуха ў тваiх лонах.
Мне, як Малоху фiнiкiянскi Сiдон,
Хваробу полымем у чэраве шалёна
Распальвала, а ты нудзiш цяпер: “Джон Дон!
Джон Дон! Джон Дон!”
Пагiбель трэцюю мне суджана вялiзнай
Стыхiяй вогненнаю зведаць пад канец,
Бо я згарэў, i той сваёй апошняй трызнай
Гатоў зняць з Лондана пакутнiцкi вянец,
I ён адмолiць перад догмаю капрызнай
Маю гарэзлiвасць, свавольства, матаўство,
Што, захапляўшыся жаночаю галiзнай,
Я шанаваў яе красу i хараство
Ды зачароўваўся карункавай бялiзнай –
Такi ў душы маёй быў пэўны закiдон.
I сэрца, стомленае пухкай анеўрызмай,
Маленнi паствы працiнаюць, як шардон:
– Джон Дон! Джон Дон!
Цi я магу зрачыся ад бяссiльных пацер,
Калi ў тым горадзе мiльён маiх дзяцей,
I кожны просiць прагна: – Паспрыяй нам, патэр,
Зрабi пажар з навалай чумнай карацей!
Забыўся штосьцi ты, як чэрствы пракуратар
Залiстым шчолакам далонi абмываў,
I непазбыўных мук тваiх раскрыўся кратэр,
I крыж кедровы крыжадзюбам скрыгатаў.
А зараз, нiбыта пражэрны алiгатар,
Паўзе нахраплiва паўсюль чумны бубон
Пад гнойным саванам, i да яго ў кiльватэр
Палае Лондан, роўна высахлы кардон.
– Джон Дон! Джон Дон! –
Званы трасуцца, грукацяць царкоўным хорам,
Як апантаны поп чытае патэрык
Ды не ўнiкае, тупень, што ў жыццёвым моры
Ўсялякi лёс сабой асобны мацярык
Увасабляе, i прылiў, як мантыкора,
Яго штодзень шурпатай скiвiцай грызе.
Не разумець пра тое ў стане толькi хворы,
Якому вош чумная скача па назе.
Твой сын у нэфе паўлiянскага сабора
Ў падлогу марна б’ецца лбом, што ў медны бом,
Дык ты здымi з плячэй аздобу амафора,
Бо па цябе нясецца гэты перазвон!”
“Джон Дон! Джон Дон!
Як смееш ты са мной ублытвацца ў сутычкi
Замест хваленняў: “Алiлуя, iспалаць!”?
“А што ты зробiш? Я да смерцi маю звычкi –
Чацвёрты раз зусiм не страшна памiраць.
Хай над магiлай занядбанай гаснуць знiчкi,
Хай мне павек не здольна выбрацца з-пад плiт,
Але ж i ў пекле я змагу знайсцi адмычкi
Да сэрца Евы, да пажаднасцi Лiлiт,
I, закаханыя, яны вазьмуць сярнiчкi,
Салетру з’едлiвую, палiва бiдон,
I ўвесь сусвет ахапiць выбух невялiчкi…”
“Ты перамог, о люцыпараў эпiгон
Джон Дон! Джон Дон!”
(1 votes, average: 5,00 out of 5)